„Mamy wspólny język” – zakończył się pierwszy w historii bilateralny Sezon Kulturalny Polska – Rumunia / Rumunia – Polska 2024/2025 

Od czerwca 2024 r. do listopada 2025 r. publiczność w Bukareszcie, Warszawie, Krakowie, Sybinie, Klużu-Napoce, Jassach, Suczawie i wielu innych miastach uczestniczyła w blisko 500 wydarzeniach kulturalnych. Koncerty, spektakle teatralne, wystawy sztuk wizualnych i designu czy wydarzenia literackie przyciągnęły setki tysięcy bezpośrednich uczestników. Artyści i artystki z obydwu krajów spotkali się przy wspólnych projektach i rezydencjach artystycznych, nawiązując międzynarodowe współprace. Podwójny muzyczny finał Sezonu odbył się 30 listopada w Krakowie i Bukareszcie. W Polsce wystąpiła orkiestra bukareszteńskiej Filharmonii im. George’a Enescu, natomiast w Rumunii wspólny koncert zagrali Subcarpați i Dagadana. Te wydarzenia udowadniają, jak prawdziwe jest hasło Sezonu „Mamy wspólny język”. 

Pierwszy w historii bilateralny Sezon Kulturalny pomiędzy Polską i Rumunią był przełomową inicjatywą w relacjach obu państw. Za przygotowanie i realizację blisko 18-miesięcznego programu odpowiadało polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Instytut Adama Mickiewicza i Instytut Polski w Bukareszcie oraz rumuńskie Ministerstwo Kultury i Rumuński Instytut Kultury.  

– Dzięki dynamicznej współpracy najważniejszych instytucji z Polski i Rumunii oraz zaangażowaniu artystów i artystek z obydwu krajów, stworzyliśmy przestrzeń do dialogu, wzajemnego zrozumienia i inspiracji między naszymi narodami. Każdy koncert, spektakl, pokaz filmowy czy wystawa opowiadały w unikalny sposób historię naszych kultur, a ich wspólnym celem było budowanie ciekawości i zrozumienia wobec siebie nawzajem – mówiła Marta Cienkowska, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczpospolitej Polskiej. 

– Sezon Kulturalny Rumunia – Polska / Polska – Rumunia zamknęliśmy z poczuciem szczerej i głębokiej więzi, która zrodziła się z dialogu, potrzeby lepszego poznania siebie nawzajem i chęci zbliżenia naszych krajów dzięki kulturze. Relacje pomiędzy twórcami i twórczyniami z obydwu państw wzmocniły się w sposób naturalny, co zdarza się tylko wtedy, gdy ludzie otwarcie i szczerze dzielą się swoimi pomysłami i emocjami – mówił Demeter András István, Minister Kultury Rumunii. 

– Siłą Sezonu Polska – Rumunia / Rumunia – Polska była otwartość i gotowość do wspólnego poszukiwania nowych form współpracy. Kilka miesięcy intensywnej, wspólnej pracy doprowadziło do rezydencji, nowych projektów oraz odkrycia wielu wspaniałych twórczyń i twórców. To, co w pracy IAM jest najpiękniejsze, to możliwość tworzenia przestrzeni dla artystycznych przyjaźni, które przekraczają ramy jednego projektu, nie znają granic ani języka i potrafią trwać przez lata. Gdy świat wokół nas bywa pełen napięć, właśnie takie relacje dodają nam odwagi i nadziei – mówiła Olga Wysocka, Dyrektorka Instytutu Adama Mickiewicza. 

– Ponad 500 wydarzeń, które odbyły się w Polsce i Rumunii w ramach bilateralnego Sezonu Kulturalnego, dało publiczności szansę na ponowne odkrycie tego, co żywe i ekscytujące w kulturach obu krajów. Silne relacje nawiązane między artystami i artystkami, a także instytucjami z obu państw, stworzyły solidny fundament do przyszłej współpracy – mówił Ovidiu Dajbog-Miron, Dyrektor Rumuńskiego Instytutu Kultury. 

30 listopada miała miejsce kulminacja Sezonu. W Krakowie, w ramach festiwalu Eufonie, wystąpiła orkiestra bukareszteńskiej Filharmonii im. George’a Enescu, która po 69 lata powróciła do Polski. Tego samego dnia w Bukareszcie w ikonicznym Arenele Romane zagrała jedna z największych gwiazd rumuńskiej sceny muzycznej – zespół Subcarpați, w towarzystwie polsko-ukraińskiej grupy Dagadana. Ich współpraca, zapoczątkowana podczas rezydencji artystycznej, przekształciła się w relację pełną przyjaźni i szacunku do tradycji i korzeni. Obydwie formacje umiejętnie łączą folklor ze współczesnym brzmieniem i pielęgnują muzyczne dziedzictwo swoich krajów. W rumuńskim regionie Maramureș zespoły nagrały teledysk do wspólnie stworzonej piosenki „Moja mamo”. Podczas koncertu w Bukareszcie Dagadana i Subcarpați po raz pierwszy zaprezentowali premierowy materiał przed publicznością. 

Zapowiedzią polskiego programu w Rumunii był uroczysty koncert Leszka Możdżera w spektakularnym Ateneum Rumuńskim w Bukareszcie połączony z obchodami Dnia Solidarności Polsko-Rumuńskiej, a oficjalne otwarcie odbyło się w Narodowym Muzeum Brukenthala w Sybinie podczas otwarcia wystawy „Tatry. Wróblewski, Karłowicz, Wyczółkowski”. W kolejnych miesiącach szczególnym zainteresowaniem rumuńskiej publiczności cieszyła się prezentacja prac Tadeusza Kantora ze zbiorów MOCAK-u w Narodowym Muzeum Sztuki w Bukareszcie, przybliżająca jednego z najważniejszych polskich twórców XX wieku. 

W programie Sezonu nie zabrakło spotkań z literaturą i teatrem. Polska była gościem festiwalu literackiego FILIT w Jassach, w trakcie którego odbyło się spotkanie z Dorotą Masłowską. Ważnym przykładem dialogu twórczego była rumuńsko-polska koprodukcja taneczna „Toaca”, prezentowana podczas Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego w Sybinie, a muzycznym dopełnieniem programu – koncert Sinfonii Varsovii na prestiżowym Festiwalu George’a Enescu w 2025 roku.  

W obszarze sztuk wizualnych publiczność w obu krajach mogła podziwiać instalacje w przestrzeniach miejskich prezentowane w ramach Romanian Design Week w Bukareszcie oraz Łódź Design Festival. 

Równolegle w Polsce prezentowano rumuński program kulturalny, zainaugurowany wystawą „Nicolae Grigorescu. Malarz rumuńskiego etosu”. Ekspozycja, przygotowana wspólnie przez muzea w Gdańsku i Bukareszcie, ukazywała twórczość jednego z najważniejszych artystów kształtujących rumuńską kulturę. Polscy odbiorcy mogli obejrzeć obszerny przegląd współczesnej sztuki rumuńskiej „Śmiejąc się jednym, płacząc drugim okiem. Sztuka Rumunii z kolekcji Ovidiu Șandora” , którą pokazano w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie.  

Identyfikacja wizualna Sezonu Kulturalnego Polska–Rumunia 2024-2025 to owoc współpracy studentów grafiki z Polski i Rumunii. Inspiracją do stworzenia logotypu były znaki diakrytyczne, charakterystyczne dla obu języków. Dopełnieniem warstwy wizualnej jest hasło „Mamy wspólny język”, odwołujące się do języka kultury, który pozwala na głębokie poznanie i porozumienie w różnorodności form, środków wyrazu i tradycji. 

Sezon Kulturalny nie tylko zacieśnił współpracę pomiędzy polskimi i rumuńskimi instytucjami kulturalnymi, ale także wzmocnił promocję artystek i artystów z obu krajów, tworząc trwałe podstawy dla dalszej wymiany artystycznej i międzynarodowej współpracy. Inicjatywa ta podkreśliła bliskość polskiej i rumuńskiej wrażliwości, a także wspólną gotowość do eksperymentu, dialogu i wzajemnej inspiracji – zarówno na scenach, w muzeach i galeriach, jak i w miejskiej przestrzeni Polski i Rumunii.