Już 13 maja w Pawilonie Polskim na 24. Triennale w Mediolanie zostanie zainaugurowana wystawa „Krótkie wakacje”. Przestrzeń Pawilonu zmieni się w kameralną komnatę̨ inspirowaną tepidarium – pomieszczeniem, które w starożytnych rzymskich łaźniach służyło do odpoczynku i spotkań towarzyskich. Projekt zaproponowany przez Katarzynę Roj, kuratorkę Żyjni w BWA Wrocław, ponownie wcieli w życie ideę sanatorium dziennego i zaoferuje odpoczynek od pędu codzienności oraz moment spokoju pośród zgiełku wydarzenia. Pawilon Polski podczas Triennale w Mediolanie już po raz czwarty organizuje Instytut Adama Mickiewicza.
Nierówności w dostępie do odpoczynku
Triennale w Mediolanie to jedno z najważniejszych międzynarodowych wydarzeń poświęconych architekturze, sztuce i designowi. Od 1923 roku, co trzy lata, przestrzenie Palazzo dell’Arte — siedziby muzeum sztuki i designu — stają się miejscem artystycznych interwencji i wystaw poruszających aktualne tematy społeczne.
13 maja 2025 roku rozpocznie się 24. edycja Międzynarodowej Wystawy, która w tym roku odbywa się pod hasłem „Nierówności” (ang. Inequalities) i poświęcona będzie narastającemu zjawisku podziałów, które kształtuje miasta i współczesny świat. Poprzez wystawy, instalacje i wydarzenia specjalne organizatorzy zapraszają do refleksji nad nierównościami w różnych obszarach życia: od ekonomii i pochodzenia etnicznego, po geografię i tożsamość płciową. Inequalities to próba uchwycenia złożoności współczesnych podziałów i poszukiwania nowych rozwiązań, w których różnorodność może stać się wartością i podstawą budowania otwartych wspólnot.
Projekt „Krótkie wakacje” odpowiada na to wyzwanie, kierując uwagę odbiorców na nierówności i dysproporcje w dostępie do odpoczynku. Katarzyna Roj, kuratorka wystawy, wskazuje na potrzebę stworzenia nowej przestrzeni komfortu, upominającej się o potrzeby różnych grup społecznych, szczególnie tych, które są go pozbawione: opiekunów, wyczerpanych pracowników, wykluczonych ekonomicznie i kulturowo oraz tych, którzy znajdują się na pierwszej linii frontu wojen i katastrof. Dominować miałyby w niej spokój i czas, których brakuje w dzisiejszej rzeczywistości, szczególnie w kontekście „społeczeństwa zmęczenia” opisanego przez Byung-Chul Hana.
Tak jak niegdyś gruźlica ukształtowała modernistyczną architekturę, tak dziś pandemia, masowe migracje, kryzysy środowiskowe i planetarne zmęczenie przeobrażają miasta oraz infrastrukturę, kształtując wizję regeneracyjnej przyszłości – pisze Katarzyna Roj.
Jak mogłaby wyglądać infrastruktura społeczna, która nie tylko wspiera zdrowie, ale także pozostaje odporna, dostosowuje się do miejskich mikroklimatów i splata ciała z ekosystemami? Czy może stać się troskliwą, radosną i inkluzywną przystanią dla transkulturowego społeczeństwa w epoce mobilności?
Z tej refleksji wyłonił się projekt Transsanatorium – hybrydowej przestrzeni łączącej transkulturowe i transgatunkowe rytuały higieny oraz ablucji, której autorką jest architektka Aleksandra Wasilkowska. Transsanatorium jako infrastruktura społeczna ma zwiększać dostęp do sanitacji, wzmacniać odporność i regenerację mieszkańców miast. Mogłoby tworzyć nową formę inkluzywnej przestrzeni publicznej wspierającej programy zdrowia i społecznej mobliności.
Postanowiliśmy uczcić fizyczne potrzeby ciała w tym coraz bardziej cyfrowym świecie. Transsanatorium autorstwa Aleksandry Wasilkowskiej to hybrydowa struktura podkreślająca zbiorowy potencjał ucieleśnionej opieki, spokoju i rytuałów regeneracyjnych. Bada redystrybucję przyjemności i odporności, łącząc funkcjonalizm z duchowością w codziennym życiu. Może ono funkcjonować jako niezależna, kameralna jednostka publiczna, jednocześnie w powiązaniu z miejskimi ekosysyemami i szerszymi programami mobilności społecznej, w tym usługami opieki zdrowotnej i międzynarodową polityką migracyjną – pisze Katarzyna Roj.
Una Breve Vacanza, Polish Pavilion at Triennale di Milano 2025, photo by Jacopo Salvi, Altomare.studio
W poszukiwaniu nowych form usług miejskich
Wystawa „Krótkie wakacje” wciela w życie koncepcję Transsanatorium Aleksandry Wasilkowskiej, nie tylko prezentując modele i wizualizacje, ale także oferując jego bezpośrednie doświadczenie. W Pawilonie Polskim skonstruowana zostanie prototypowa komnata, tworząc przestrzeń relaksu i wypoczynku. Osoby odwiedzające zaproszone zostaną do odpoczynku na medytacyjnej leżance wyrzeźbionej przez Olafa Brzeskiego, oferującej chwilę wytchnienia od zewnętrznego zgiełku. Relaks wspierać będą także: muzyka skomponowana przez Antoninę Nowacką, fotografia stworzona przez Łukasza Rusznicę czy kompozycja zapachowa autorstwa Moniki Opieki. Choreografka Alicja Wysocka poprowadzi zwiedzających przez tę intymną przestrzeń, a jej ruchy i chwile bezruchu ujawnią niewypowiedziane rytmy i tajemnice Transsanatorium.
Zgodnie z myślą Aleksandry Wasilkowskiej w przyszłości Transsanatorium mogłoby przyjąć formę usługi miejskiej: sieci kameralnych instytucji publicznych, które wspierałyby regenerację i dostęp do sanitacji wieloetnicznych mieszkańców miast. System połączonych ze sobą miejskich grot inspirowanych łaźniami i sanatoriami w różnych kulturach pozwalałby na wypoczynek i symboliczną podróż w czasie przez strefy klimatyczne, bez opuszczania miasta. Transsanatorium mogłoby także stać się elementem miejskiej infrastruktury krytycznej, tworząc schronienie, miejsce schładzania i retencji wody deszczowej: na czas suszy i upałów.
Olga Wysocka, dyrektorka Instytutu Adama Mickiewicza, podkreśla, że:
„Krótkie wakacje” Katarzyny Roj to poruszający głos w sprawie prawa do odpoczynku – dobra coraz trudniej dostępnego w realiach „społeczeństwa zmęczenia”. Kuratorka z wrażliwością i odwagą podejmuje temat komfortu opartego na spokoju i czasie, wpisując go w kontekst wyzwań medycyny i higieny XXI wieku. To jeden z najbardziej wyrazistych projektów tegorocznego Triennale.
Katarzyna Roj nad wystawą pracuje wraz z architektką Aleksandrą Wasilkowską (autorką projektu Transsanatorium) oraz z zespołem artystów: Olafem Brzeskim (rzeźba), Łukaszem Rusznicą (fotografia) i Agatą Bartkowiak (komunikacja wizualna). W projekcie wezmą udział: Monika Opieka (zapach), Alicja Wysocka (choreografia) i Antonina Nowacka (dźwięk). Współorganizatorem wystawy jest BWA Wrocław Galerie Sztuki Współczesnej.
Una Breve Vacanza, Polish Pavilion at Triennale di Milano 2025, photo by Jacopo Salvi, Altomare.studio
Polski design i sztuka na międzynarodowej scenie
Zaledwie kilka tygodni po otwarciu Triennale, 5 czerwca w Somerset House rozpocznie się 5. edycja London Design Biennale. Wydarzenie organizowane jest w tym roku pod hasłem „Surface Reflections”, które skłaniać ma do poszukiwania odpowiedzi na pytanie, jak osobiste doświadczenia wpływają na samych twórców i ich projekty artystyczne. Polskę reprezentować będzie projekt „Zapis czekania” autorstwa Jakuba Gawkowskiego, Moniki Rosinskiej i Macieja Siudy, który przekształca nieuchwytne doświadczenie upływu czasu w namacalną instalację artystyczną. Zespół kuratorski sięga po góralską tradycję rzeźbienia w drewnie, by za pomocą ornamentu przedstawić wizualny zapis sytuacji czekania. Czekanie ukazane jest tu jako doświadczenie zarówno estetyczne, jak i polityczne – narzędzie kontroli, ale też potencjalnej sprawczości. Wystawa potrwa do 29 czerwca 2025 roku.
Za organizację Pawilonu Polskiego od początku London Design Biennale odpowiada Instytut Adama Mickiewicza. W 2023 roku Pawilon Polski z wystawą „Poetyka konieczności” został uhonorowany prestiżową, pierwszą nagrodą na London Design Biennale. Zwycięski projekt autorstwa Zofii Jaworowskiej, Petro Vladimirova i Michała Sikorskiego opowiadał o relacjach i procesach powstających w czasach kryzysu w nawiązaniu do trwającej w Ukrainie wojny. Podczas projektu w ramach zbiórki w Anglii zebrano okna, które następnie zostały wykorzystane w Pawilonie, by ostatecznie po wystawie trafić do poszkodowanych rodzin w Ukrainie.
24. edycja Triennale rozpocznie się 13 maja pod hasłem „Nierówności” i trwać będzie do 9 listopada 2025.
Kuratorka: Katarzyna Roj
Architektka Transsanatorium: Aleksandra Wasilkowska
Rzeźbiarz: Olaf Brzeski
Kompozytorka: Antonina Nowacka
Artystka olfaktoryczna: Monika Opieka
Fotograf: Łukasz Rusznica
Choreografia: Alicja Wysocka
Projektantka graficzna: Agata Bartkowiak
Wsparcie: Maciej Bujko
Organizator: Instytut Adama Mickiewicza
Olga Wysocka, Dyrektorka
Olga Brzezińska, Wicedyrektorka
Piotr Sobkowicz, Wicedyrektor
Współorganizator: BWA Wrocław Galerie Sztuki Współczesnej
Zespół produkcyjny: Joanna Andruszko, Estera Broda, Tytus Ciski, Dawid Fik, Natalia Gedroyć, Klaudia Gniady, Tomasz Koczoń, Barbara Krzeska, Malwina Malinowska, Julia Marczuk-Macidłowska, Agata Opieka, Karolina Padło, Marcin Pecyna, Michał Sietnicki, Joanna Sokalska, Francis Thorburn, Julia Wójcik
Projekt współfinansowany jest przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczpospolitej Polskiej i Urząd Miasta Wrocław.
Partnerzy: Konsulat Generalny Rzeczpospolitej Polskiej w Mediolanie, Instytut Kultury Polskiej w Rzymie, PFR Nieruchomości
