Twórczość nowego pokolenia oraz moc przekładu to dwa filary, na których oparty został program wydarzeń literackich Polskiej Prezydencji w Radzie UE. Spotkania autorskie, festiwale literackie, targi książki i wystawy ilustracji otwierają przestrzeń do snucia opowieści o współczesnej polskiej literaturze oraz o tym, co sprawia, że jest tak wyjątkowa. Programowi przyświecają słowa z noblowskiej laudacji Olgi Tokarczuk: „Polska literatura lśni wielkim blaskiem”! 

Literatura pomiędzy światami 

Usytuowanie Polski na styku różnorodnych wpływów w naturalny sposób kształtuje odrębne spojrzenie na świat, które  polska literatura konsekwentnie rozwija. Ten specyficznie inny ogląd świata na przestrzeni wieków był poddawany licznym próbom i wielokrotnie dekonstruowany. Dziś polska literatura nabiera coraz mocniej uświadamia sobie własną wyjątkowość, jednocześnie pozostając otwarta na inność, konstruując się w ciągłym pomiędzy. Wyróżnia się wrażliwością na przenikanie się rozmaitych światów: Wschodu i Zachodu, ludzi i przyrody, przeszłości i przyszłości, tradycji i nowoczesności. Motywy wzajemnego zrozumienia oraz idei solidarności będą rozwijane w trakcie wydarzeń literackich zlokalizowanych w różnych zakątkach Europy.

Spotkania z polską literaturą – rozmowy, festiwale, targi

Cykl międzynarodowych spotkań autorskich otworzyła styczniowa wizyta Małgorzaty Lebdy w Barcelonie i Madrycie, zorganizowana wokół przekładu jej powieści Łakome na język hiszpański. Jednym z kluczowych wydarzeń programu było lutowe spotkanie z Olgą Tokarczuk w Centrum Sztuk Pięknych Bozar, gdzie noblistka rozmawiała z Annelies Beck o swojej najnowszej powieści Empuzjon. W berlińskim Literaturforum Mikołaj Łoziński, autor uznanych Stramerów, dyskutował z Maximem Leo o pamięci rodzinnej i tożsamości.

W marcu na Targach Książki w Lipsku pojawią się m.in. Urszula Honek i Tomasz Różycki, a podczas paryskich Targów Książki polscy autorzy zaprezentują swoje najnowsze dzieła w przekładach na język francuski. Olga Tokarczuk zagości w Pradze, uświetniając tamtejsze Targi Książki. Kwietniowe Targi Książki w Gruzji będą dodatkową okazją do poszerzenia literackich horyzontów: poza spotkaniami autorskimi odbędzie się polsko-gruzińskie seminarium translatorskie z udziałem Jacka Dehnela, Krystny Dąbrowskiej i innych poetów-tłumaczy.

Gośćmi literackich spotkań w Hiszpanii będą Witold Szabłowski i Małgorzata Nocuń, reprezentujący reportaż – gatunek, który od lat nieprzerwanie cieszy się popularnością wśród czytelników w Polsce i na świecie. Zwieńczeniem programu literackiego podczas Prezydencji będzie spotkanie z Dorotą Masłowską na czerwcowym Festiwalu Krokodil w Belgradzie, gdzie autorka pojawi się w podwójnej roli pisarki i didżejki.

Spotkanie z Olgą Tokarczuk w Centrum Sztuk Pięknych Bozar, fot. Marin Driguez

W obliczu globalnych wyzwań

Istotnym aspektem programu jest wprowadzenie do szerokiego dyskursu humanistycznego perspektywy nieantropocentrycznej. W styczniu w ramach projektu „Pociąg do Kultury” uczestnicy mieli okazję podróżować z Michałem Książkiem – ekologiem, promotorem bioróżnorodności i autorem Atlasu dziur i szczelin. W marcu Belgrad gościł drugą edycję Serbskiej Szkoły Ekopoetyki pod kuratorską opieką prof. Julii Fiedorczuk. Wydarzenie to zbiega się w czasie z Międzynarodowym Dniem Poezji (21 marca) i Festiwalem Poetyckim w Belgradzie, również współtworzonym przez Julię Fiedorczuk. Jego celem jest nie tylko pogłębienie wiedzy na temat ekologii, lecz także wyposażenie uczestników w kompetencje i doświadczenia przekładające się na ich codzienną praktykę – zarówno twórczą, jak i zawodową.

Słowo i obraz

Polski komiks, który zyskuje w ostatnich latach coraz większe uznanie, został szeroko zaprezentowany podczas 52. edycji Festiwalu Komiksu w Angoulême we Francji. Na stoiskach pokazane zostały najciekawsze komiksy wydane w ostatnich latach, a twórcy i twórczynie spotkali się z międzynarodową publicznością i wydawcami. Festiwalowi towarzyszyła przygotowana przez Instytut Adama Mickiewicza wystawa prac współczesnych polskich artystów i artystek komiksowych.

Z kolei na Targach Książki w Bolonii będzie można obejrzeć wystawę ilustracji dziecięcej, z której słyną polskie wydawnictwa. Liczne wydarzenia towarzyszące, takie jak rezydencje artystyczne, warsztaty i laboratoria pozwolą zanurzyć się w bogaty świat polskiej książki ilustrowanej dla dzieci.

Przyszłym językiem Europy jest przekład

Instytut Adama Mickiewicza podkreśla szczególną rolę tłumaczy w promocji polskiej literatury na arenie międzynarodowej. Nowe przekłady umożliwiają budowanie relacji między ludźmi, a tłumaczy czynią prawdziwymi ambasadorami naszej kultury. To dzięki nim ludzie mówiący w różnych językach mogą się lepiej zrozumieć, co trafnie ujął Ryszard Kapuściński: „tłumaczyć” znaczy nie tylko „przekładać”, lecz także „objaśniać”.

W przededniu objęcia przez Polskę Prezydencji w Radzie UE uruchomiony został specjalny program wspierający międzynarodowych tłumaczy polskiej literatury. W jego ramach w grudniu 2024 roku odbyła się pilotażowa wizyta studyjna, podczas której goście odwiedzili Warszawę i Wrocław. Planowane są kolejne inicjatywy wzmacniające obecność polskiej literatury za granicą, ze szczególnym uwzględnieniem regionów, w których dotąd była ona dostępna w ograniczonym zakresie.

Spotkanie z Małgorzatą Lebdą w Llibreria la Central w Barcelonie, fot. Klaudia Tenoudji, Instituto Polaco de Cultura

Szczegółowy program wydarzeń dostępny jest na stronie: https://poland2025eu.culture.pl/.