„Zapis socjologiczny” Zofii Rydet w The Photographers’ Gallery w październiku w Londynie

Od 10 października w The Photographers’ Gallery w Londynie można będzie oglądać wystawę „Zapis socjologiczny” – projekt fotograficzny polskiej artystki Zofii Rydet. „Zapis socjologiczny” to wszechstronna dokumentacja życia codziennego w polskich domach, obejmująca różne dekady, regiony i zwyczaje. To monumentalne dzieło jest jednym z najważniejszych osiągnięć polskiej fotografii XX wieku. Wystawiane było w miejscach takich jak MoMA i International Center of Photography w Nowym Jorku, Centre Georges Pompidou w Paryżu, czy Museum of Contemporary Art w Chicago. Wystawa organizowana we współpracy z Instytutem Adama Mickiewicza oraz Fundacją Zofii Rydet potrwa do 22 lutego 2026 roku.

Wydarzenie jest częścią trwającego do listopada UK/Poland Season 2025, którego współorganizatorami są Instytut Adama Mickiewicza, British Council i Instytut Kultury Polskiej w Londynie przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.

Zofia Rydet i jej „Zapis socjologiczny” – arcydzieło polskiej fotografii dokumentalnej

– „Zapis socjologiczny” Zofii Rydet to nie tylko niezwykły rejestr życia codziennego Polaków, ale także jeden z najważniejszych projektów w historii polskiej fotografii. Rydet poświęciła się temu przedsięwzięciu z niezwykłą konsekwencją i pasją. Fotografka powiedziała kiedyś, że nawet jeśli jej zdjęcia nie przetrwają jako dzieło sztuki, ma nadzieję, iż na zawsze pozostaną dokumentacją minionych czasów. Jestem więc bardzo szczęśliwa, że w ramach UK/Poland Season 2025 możemy zaprezentować to dzieło w prestiżowej The Photographers’ Gallery, dając międzynarodowej publiczności szansę poznać świat uchwycony przez Zofię Rydet – zarówno w wymiarze artystycznym, jak i dokumentalnym – mówi Olga Brzezińska, Wicedyrektorka Instytutu Adama Mickiewicza.

W 1978 roku, mając 67 lat, Zofia Rydet rozpoczęła ambitne przedsięwzięcie: postanowiła sfotografować wnętrze „każdego” polskiego domu. Jej celem było zatrzymanie w kadrze codzienności i ukazanie zwyczajnych, często niedostrzeganych ludzi – przede wszystkim mieszkańców wsi, ale również miast. Z czasem projekt stał się dla niej niemal obsesją, a fotografka z niezwykłą konsekwencją dokumentowała światy i osoby, które spotykała.

Na swoje wyprawy zwykła jeździć autobusami lub korzystając z pomocy znajomych kierowców. Odwiedzała domy bez zapowiedzi – pukała do drzwi i z serdecznym uśmiechem zapraszała gospodarzy do wzięcia udziału w jej projekcie. Dzięki nowo zakupionemu obiektywowi szerokokątnemu i lampie błyskowej mogła fotografować często ciemne wnętrza i ich mieszkańców z niezwykłą dokładnością. Portretowani mieli się nie uśmiechać i patrzeć prosto w obiektyw. 

„Kobiety na progach” i inne cykle - fotograficzna podróż po polskich domach lat 70. i 80.

W miarę rozwoju projektu artystka zaczęła wyróżniać poszczególne serie w ramach Zapisu socjologicznego: „Kobiety na progach”, „Zawody”, „Zwykły człowiek”, „Okna”, „Domy” czy „Telewizory”. Z czasem pojawiły się także wątki bardziej filozoficzne, jak „Obecność” – odnosząca się do popularnych w polskich domach wizerunków papieża Jana Pawła II (który rozpoczął swój pontyfikat w 1978 roku, czyli w roku rozpoczęcia projektu). Przykładem innej serii są „Prywatne mitologie”, skupiające się na roli zdjęć rodzinnych w przestrzeni domowej – ręcznie malowane portrety ślubne często stanowiły jedyną ozdobę wnętrz. 

Rydet wracała do tych samych domów i bohaterów wielokrotnie, dzięki czemu mogła obserwować zmiany we własnej drodze twórczej, ale przede wszystkim w życiu osób, które uwieczniała na zdjęciach. Łącznie stworzyła ponad 20 000 obrazów, z których wiele nigdy nie zostało wywołanych. Projekt realizowała nieprzerwanie do 1990 roku, zmarła siedem lat później w wieku 86 lat. 

Unikalne odbitki z domowej ciemni polskiej artystki na wystawie w Londynie

To pierwsza tak obszerna prezentacja Zapisu socjologicznego Zofii Rydet w Wielkiej Brytanii. Wystawa skupia się na rzadkich odbitkach wykonanych przez artystkę w jej domowej ciemni – w tym na ważnej serii „Ludzie we wnętrzach” oraz podseriach takich jak „Kobiety na progach” czy „Obecność”. Pokazane zostaną również materiały archiwalne, a także film dokumentalny Andrzeja Różyckiego z 1989 roku Nieskończoność dalekich dróg. Podsłuchane i podejrzane. Zofia Rydet A.D. 1989 oraz portrety dokumentalne Zofii Rydet przy pracy autorstwa fotografki Anny Beaty Bohdziewicz.

Wystawa Zofia Rydet: Zapis socjologiczny w Londynie w Wielkiej Brytanii

• Daty: 10 października 2025 – 22 lutego 2026 

• Miejsce: The Photographers’ Gallery, 16-18 Ramillies St, London W1F 7LW, Wielka Brytania

• Zespół kuratorski: Clare Grafik, Karol Hordziej

• Partnerzy: Instytut Adama Mickiewicza, Fundacja Zofii Rydet

• Więcej informacji: thephotographersgallery.org.uk 

• Wystawie towarzyszy publikacja nowego katalogu w języku angielskim, zawierającego teksty Zofii Rydet i 100 zdjęć z Zapisu socjologicznego. Jest to wspólny projekt The Photographers’ Gallery i Palm* Studios, przy wsparciu Instytutu Adama Mickiewicza. Wybór zdjęć oparto na edycji Wojciecha Nowickiego w książce Zofia Rydet. Zapis (Muzeum w Gliwicach, 2016).

  • Redakcja: kuratorzy wystawy Clare Grafik, Karol Hordziej

  • Produkcja: Lola Paprocka

  • Projekt: Brian Kanagaki / Kanagaki Studio. 

Wystawa w ramach UK/Poland Season 2025

UK/Poland Season 2025 to program kulturalny o bezprecedensowej skali, obejmujący kilkadziesiąt wydarzeń w wielu miastach Polski i Wielkiej Brytanii. Sezon, który potrwa do listopada 2025 roku, otwiera nowy rozdział współpracy, ożywiając dialog kulturalny i wzmacniając istniejące relacje. Dla mieszkańców i mieszkanek obu państw to niepowtarzalna okazja do poznania najciekawszych zjawisk na scenach artystycznych obu krajów – od filmu, przez teatr i sztuki wizualne, po design i muzykę. Wydarzenia w Polsce organizowane są przez British Council, a w Wielkiej Brytanii – przez Instytut Adama Mickiewicza, Instytut Kultury Polskiej i British Council. Organizację Sezonu w Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej wsparło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych w Polsce. 

The Photographers’ Gallery

The Photographers’ Gallery bada, jak fotografia łączy ludzi, fascynuje i radykalnie zmienia współczesny świat. W ramach programu galerii odbywają się wystawy, wykłady, warsztaty oraz działania cyfrowe. Instytucja prowadzi także sklep i kawiarnię. Na zewnątrz budynku, w Soho Photography Quarter, przez całą dobę prezentowane są bezpłatnie najnowsze osiągnięcia fotografii. 

Fundacja Zofii Rydet

Fundacja Zofii Rydet została założona w 2011 roku przez rodzinę artystki. Zajmuje się ochroną, badaniem i digitalizacją czterech dekad jej twórczości, a także promocją jej spuścizny w Polsce i na świecie. 

Zofia Rydet

Zofia Rydet urodziła się w 1911 roku w Stanisławowie. Po radzieckiej i niemieckiej okupacji w czasie II wojny światowej jej rodzina uciekła do Polski w nowych granicach, osiedlając się w Rabce, a następnie w Bytomiu na Górnym Śląsku. W 1954 roku Rydet została jedną z nielicznych kobiet-członkiń Gliwickiego Towarzystwa Fotograficznego. Obracała się w środowisku fotografów awangardowych, uczyła fotografii i wysyłała swoje prace na konkursy krajowe i międzynarodowe.

Jej kariera artystyczna rozwijała się wielotorowo, m.in. w przełomowej serii i fotoksiążce Mały człowiek, powstałej z wykorzystaniem licznych zdjęć dzieci wykonanych w Polsce i za granicą. Prace te podkreślały humanistyczne podejście do fotografii dokumentalnej i złożoność doświadczeń dzieciństwa. Innym ważnym cyklem była surrealistyczna seria kolaży Świat uczuć i wyobraźni, stanowiąca istotny etap twórczości ekspresyjnej. Ostatnim i największym projektem artystki stał się właśnie Zapis socjologiczny.