Polskie malarstwo na międzynarodowej wystawie we francuskim Muzeum Sztuk Pięknych w Rouen można oglądać jeszcze do 22 września 2024. Wystawa zatytułowana „James Abbott McNeill Whistler: Efekt motyla” została otwarta 24 maja 2024 i skupia się wokół fenomenu whistleryzmu, nurtu artystycznego zapoczątkowanego przez Jamesa Whistlera w XIX wieku. Wśród dzieł artystów tworzących w tym nurcie wyeksponowane zostały także dwa obrazy Olgi Boznańskiej.

James Whistler – prekursor i inspirator

Wystawa „James Abbott McNeill Whistler: Efekt motyla” przedstawia prace Jamesa Whistlera, amerykańskiego malarza i grafika, a także prekursora whistleryzmu. Whistler tworzył drugiej połowie XIX wieku oraz na początku wieku XX, głównie w Wielkiej Brytanii. Jego twórczość charakteryzuje się subtelnością i delikatnością, które symbolizuje kształt motyla z długim żądłem pojawiający się na jego działach jako podpis. Malarz, który tworzył zarówno akwarele, jak i obrazy olejne, znany jest również z łączenia sztuki malarskiej z muzyką, co znalazło wyraz w wielu tytułach jego dzieł takich jak: „aranżacje”, „harmonie” i „nokturny”. Whistler był również przedstawicielem sztuki totalnej, wówczas wysoko cenionej przez elitę artystyczną, łączącej poezję, muzykę i sztukę życia. W jego dziełach można odnaleźć inspiracje impresjonizmem i malarstwem realistycznym, a także wpływy dandyzmu, japonizmu, anglomanii czy fascynacji Hiszpańskim Złotym Wiekiem.

Fot. Musée des Beaux-Arts de Rouen

Siła jego twórczości leży w popularności, jaką zyskały jego poszukiwania artystyczne. Nocne pejzaże i portrety hieratyczne, tak częste formy u Whistlera, szybko rozprzestrzeniły się w Europie i Stanach Zjednoczonych, gdy zaczęli przetwarzać je artyści tych dwóch kontynentów zainspirowani urokiem i nową perspektywą, które oferował whistleryzm.

Muzeum w Rouen proponuje nowe spojrzenie na jego twórczość: przez pryzmat artystów, którzy obserwowali Whistlera, inspirowali się nim czy spotykali z nim, by wymieniać doświadczeniami. To bezprecedensowa wystawa gromadząca dzieła malarzy tego nurtu w jednym miejscu z myślą o rozpoczęciu dialogu wykraczającego poza sam fenomen whistleryzmu. To także okazja do unaocznienia wielkości wpływu Whistlera na malarzy współczesnych i przyjrzenie się temu zjawisku jako nowej perspektywie badania nurtów takich jak impresjonizm i symbolizm.

Olga Boznańska w kontekście whistleryzmu

Polską reprezentacją whistlerycznych inspiracji są dwa portrety Olgi Boznańskiej, które wybrane zostały do przestrzeni Muzeum w Rouen. Są to „Portret kobiety w białej sukni” z 1912 roku (Musée d’Orsay) oraz „Dziewczynka z białą chusteczką” z 1890 roku (kolekcja prywatna).

Tak o inspiracji Whistlerem w twórczości Boznańskiej pisze dr Ewa Bobrowska, autorka tekstu do katalogu towarzyszącego wystawie: W „Zamyślonej kobiecie” (1889) Boznańska ponownie nawiązuje do „Portretu matki artysty”, ustawiając swoją opiekunkę w tej samej pozie, co Anna Matylda Whistler, z ciałem widzianym z profilu, z rękami splecionymi na udach i ściskającymi białą chusteczkę. Czerpiąc inspirację z Whistlera, Boznańska prowadziła rodzaj dialogu opartego na opozycji pomiędzy młodą dziewczyną namalowaną w gamie jasnych tonów: przyciemnionej bieli i różowawego beżu a wizerunkiem starszej kobiety namalowanej ciemną paletą złożoną z czerni i szarości. Obydwie modelki są nieświadome obecności widza, całkowicie zanurzone w swoim własnym świecie, łagodniejszym dla młodej dziewczyny, smutniejszym i bardziej surowym dla starszej kobiety.

Fot. Musée des Beaux-Arts de Rouen

Wystawa stwarza również niezwykłą okazję do eksploracji związków Francji i Polski – pośrednio, poprzez postać Whistlera, który stał się wzorem do naśladowania dla całego pokolenia polskich artystów przełomu XIX i XX wieku. Temat ten dotychczas nie został szeroko opisany, stanowił pewien ślepy zaułek badań, dlatego prezentacja dzieł na międzynarodowej wystawie pozwoli odkryć i zgłębić go na nowo.

Aby dowiedzieć się więcej, przeczytaj archiwalny wywiad culture.pl „Agnieszka Morawińska: Boznańska i Whistler to prawdziwa gratka”.

Fot. Musée des Beaux-Arts de Rouen

Nie tylko wystawa: konferencja naukowa i koncert polskiej pianistki

Prezentacji dzieł nurtu whistleryzmu towarzyszą także konferencja naukowa oraz recital polskiej pianistki.

Konferencja naukowa „Nowe osiągnięcia badawcze w zakresie whistleryzmu” (21-22 czerwca 2024)

W ramach piątej edycji Festiwalu Impresjonizmu w Normandii Uniwersytet w Rouen i Uniwersytet Paryski 1 Panthéon-Sorbonne we współpracy z Laboratoire HICSA zorganizował międzynarodową konferencję na temat whistleryzmu.

Konferencja miała na celu zaproponowanie nowego spojrzenia na whistleryzm poprzez zbadanie procesu jego powstawania, jego historii i szerokiego wpływu na różne dziedziny artystyczne i kulturowe. Naukowcy i entuzjaści omówili wpływ tego nurtu na literaturę, poezję, krytykę artystyczną, estetykę i kino, uwzględniając kompleksowe ujęcie tego fenomenu.

W konferencji wzięły udział także cztery polskie badaczki: dr hab. Aleksandra Budrewicz, dr Agnieszka Kluczewska-Wójcik, dr Ewa Bobrowska, Urszula Kozakowska-Zaucha.

Recital polskiej pianistki Magdaleny Lisak (20 września 2024)

Polskim akcentem zamykającym wystawę będzie recital pianistki Magdaleny Lisak, który odbędzie się 20 września o godzinie 20:00 w Muzeum.

Magdalena Lisak, uczestniczka XIII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina oraz założycielka i prezeska Śląskiego Towarzystwa Muzycznego, wykona kompozycje Fryderyka Chopina, Karola Szymanowskiego, Wandy Landowskiej, Natalii Janothy i Juliusza Zarębskiego.

Instytut Adama Mickiewicza zachęca do odwiedzenia wystawy!

Kuratorzy: dr Laura Valette, Florence Calame-Levert
Organizator: Musée des Beaux-Arts de Rouen,
Partnerzy: Musée d’Orsay, Préfet de la région Normandie, Université de Rouen, Université Paris 1 Panthéon Sorbonne-Laboratoire HICSA, Instytut Adama Mickiewicza