13 września 2024 roku 85. sezon artystyczny w Litewskim Narodowym Teatrze Dramatycznym w Wilnie otworzy premiera spektaklu „Quanta” polskiego reżysera Łukasza Twarkowskiego. Wraz z autorką sztuki Joanną Bednarczyk artystycznie zagłębiają się w fizykę kwantową. Koproducentem wydarzenia jest Instytut Adama Mickiewicza.

Łukasz Twarkowski – polski reżyser teatralny rozpoznawalny na świecie

Łukasz Twarkowski jest obecnie jednym z najbardziej rozpoznawalnych na świecie polskich twórców teatralnych. Twórca, który rozpoczynał swoją karierę reżyserską na scenie Litewskiego Narodowego Teatru Dramatycznego, swoje spektakle pokazywał na najważniejszych festiwalach i scenach Europy. W swoich multimedialnych realizacjach Twarkowski łączy teatr i sztuki wizualne. Istotnym elementem jego twórczości jest eksploracja możliwości i ograniczeń teatru jako medium i narzędzia komunikacji.

Próby do spektaklu "Quanta". Fot. Fabien Lede

Instytut Adama Mickiewicza wspiera artystę już od kilku lat. Jak tłumaczy wicedyrektorka Instytutu, Olga Brzezińska:

„Awangarda teatralna to ważna część polskiego dziedzictwa kulturalnego. Prace Łukasza Twarkowskiego, choć wchodzą w dyskusje z różnymi nurtami sztuk performatywnych, cechuje wysoki poziom nowatorstwa. Zaskakuje rozwiązaniami formalnymi, sposobem ujęcia tematyki, przesłaniem. Nie mam wątpliwości, że to sztuka na miarę naszych czasów i dlatego warto ją oglądać, dyskutować i wspierać.”

„Quanta” – spektakl o fizyce kwantowej

W spektaklu „Quanta” Łukasz Twarkowski skupia się na fizyce kwantowej i – co charakterystyczne dla jego twórczości – chce zaangażować wszystkie zmysły widzów. Interesuje go, co dzieje się w głowach widzów. Dlatego używa hybrydowej metody teatralnej, łącząc design dźwięku, muzykę, projekcje wideo, kino, grę na żywo i choreografię, aby stworzyć wyjątkowe doświadczenie i znaleźć język, który nie będzie prezentował scenariusza, nie będzie opowiadał historii, ale będzie działał na płaszczyznach sensorycznych.

W przedstawieniu „Quanta” widzowie zostaną przeniesieni do Szwajcarii okresu międzywojennego. W hotelu położonym w górach w ciągu doby dzieją się bardzo dziwne rzeczy. Fizyczne właściwości przestrzeni i czasu zostają zakłócone, co udziela się również naukowcom zajmującym się fizyką kwantową, artystom i innym gościom hotelu. Nikt nie rozumie, co się dzieje.

„Fizyka kwantowa jest bardzo interesująca, ponieważ wymaga abyś zaczął myśleć inaczej, żebyś zapomniał o wszystkim, co wiedziałeś o fizyce. Kiedy człowiek zaczyna myśleć o fizyce kwantowej, uważa, że jest ona po prostu niemożliwa, ponieważ opiera się na sprzecznościach, nie ma tu logiki. Niemniej jednak można odkryć, jaka jest piękna, ponieważ pozwala uwierzyć w wolną wolę. (…)” – mówi Łukasz Twarkowski.

Sztuka Joanny Bednarczyk o kwantach, czasie i szwajcarskim hotelu w międzywojniu

Hotel „Les Moires” to jedyne jaśniejące miejsce w promieniu wielu kilometrów. Z dala od popularnych szlaków turystycznych istnieje tak, jakby czas na niego nie działał: nie starzeje się, nie młodnieje, po prostu jest. Choć sam „Les Moires” nie doświadcza czasu, losy jego mieszkańców są przyspieszone w porównaniu z tym, co dzieje się bliżej ziemi. Fakt, że to przyspieszenie jest zauważalne, przeczy wszystkim prawom fizyki klasycznej. Minuty i sekundy wydają się być bardziej skompresowane w czasie, przez co w ciągu jednego dnia i jednej nocy jest ich więcej, niż zmierzyłby zwykły zegar. Następuje także przyspieszenie pewnej właściwości świata fizycznego, którą można nazwać kwantami zdarzeń. Co należy rozumieć pod pojęciem „quantum”? Słowo „quantum” po łacinie oznacza „ile”. W fizyce kwant opisuje najmniejszą porcję, jaką może mieć lub o jaką może zmienić się dana wielkość fizyczna w pojedynczym zdarzeniu.

Próby do spektaklu "Quanta". Fot. Fabien Lede

Życie składa się z kwantów zdarzeń. Wydarzenia dzieją się jedno po drugim, układają w jedną historię. Wielość wydarzeń, uczuć i relacji to fragmenty narracji, która dzieli się na przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Czas rządzi każdą historią i sprawia, że staje się zrozumiała – przecież najpierw jest przyczyna, potem skutek, a każde działanie powoduje reakcję. Ale kiedy czas zaczyna przyspieszać, przestaje być czasem i staje się czymś, czego nie rozumiemy: mnogością zdarzeń kwantowych, które przestają się układać w czytelną rzeczywistość. Tak właśnie stało się pewnego letniego wieczoru 1938 roku w hotelu „Les Moires” w szwajcarskich górach. Fizyczne właściwości przestrzeni i czasu zostały zakłócone. Odczuli to także goście hotelowi. Coś zaczęło się zmieniać w ich wspomnieniach, postawach, emocjach i pragnieniach. Wśród gości jest znany niemiecki fizyk Werner Heisenberg, autor zasady nieoznaczoności. Czy to rzeczywistość dużych obiektów (takich jak biurko, hotel, góry) zaczęła zachowywać się jak rzeczywistość cząstek elementarnych?

Według Heisenberga o cząstkach można mówić jedynie w przybliżeniu, opisując ich stany istnienia, a nie je same. Tylko zmieniając sposób pojmowania „czym jest obiekt” na perspektywę „jaki jest stan obiektu”, goście hotelowi mogą zrozumieć, co dzieje się z nimi i wokół nich. Przyjechali do „Les Moires”, aby zobaczyć świat z perspektywy wysokich gór, szukać głębszego znaczenia w szerszym kontekście. A co, jeśli tego znaczenia nie można odnaleźć w szwajcarskich krajobrazach, ale w pojedynczym kwancie: emocji, wydarzeniu, komunikacji?

Polska sztuka teatralna w Litewskim Narodowym Teatrze Dramatycznym w Wilnie

Scenografię do spektaklu stworzył Fabien Lede. Autorem projekcji wideo jest Jakub Lech. Kostiumy zaprojektowała Svenja Gassen. Muzykę skomponował Lubomir Grzelak. Za reżyserię światła odpowiada Eugenijus Sabaliauskas, choreografię – Paweł Sakowicz. Sztukę Joanny Bednarczyk z języka polskiego na język litewski przetłumaczył Vyturys Jarutis. W spektaklu wystąpią Vainius Sodeika, Nelė Savičenko, Rytis Saladžius, Airida Gintautaitė, Rasa Samuolytė, Algirdas Dainavičius, Martynas Nedzinskas, Gediminas Rimeika, Rimantė Valiukaitė, Arūnas Vozbutas, Aistė Zabotkaitė i Marius Čižauskas.

„Quanta” powstaje we współpracy z Onassis Culture Athens, Międzynarodowym Festiwalem Teatralnym „Boska Komedia”, Teatrem De Singel w Antwerpii oraz Narodowym Teatrem w Brnie w Czechach. Wsparcie finansowe spektaklu zapewnił Instytut Adama Mickiewicza. Produkcję wspiera Ministerstwo Kultury Republiki Litewskiej. Partnerem spektaklu jest „NewError”.

Premiera spektaklu „Quanta” Litewskiego Narodowego Teatru Dramatycznego odbędzie się na Dużej Scenie 13 i 14 września 2024 roku. Spektakle rozpoczną się o godzinie 18:30, a bilety dostępne są na stronie Teatru. W październiku spektakl będzie pokazywany w Atenach, w grudniu w Krakowie, a w lutym 2025 r. będzie ponownie grany w Wilnie. Więcej informacji dostępnych jest na stronach iam.pl oraz teatras.lt