14 stycznia w Brukseli oficjalnie zainaugurowano zagraniczny program polskiej Prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Od stycznia do czerwca 2025 roku, pod hasłem „Culture Sparks Unity”, w ponad 20 europejskich państwach odbędzie się blisko 100 wydarzeń kulturalnych. Program przygotowany przez Instytut Adama Mickiewicza obejmie zarówno kraje członkowskie Unii Europejskiej, jak i państwa kandydujące, przy czym najwięcej wydarzeń zaplanowano w stolicy Belgi.

Kultura jest naturalnym i silnym elementem polskiej prezydencji w radzie Unii Europejskiej. Zagraniczny program kulturalny opiera się na dialogu, różnorodności i wspólnej pracy na rzecz przyszłości. W jego centrum stoją młodzi artyści i artystki. To ich codzienna praca jest gwarantem realnej wymiany międzykulturowej, wolności słowa i poglądów. To fundament europejskiej tożsamości, świadomości obywatelskiej, nośnik podstawowych wartości demokratycznych. Dziś, zwracamy uwagą na młode twórczynie i twórców, ale też technologię, która w bezpośredni sposób wpływa na nasz sposób uczestnictwa w kulturze. Będziemy też pracować nad mechanizmami, które wpływają na kształtowanie systemu, czyli organizacje zbiorowego zarządzania. To będzie wyjątkowe 6 miesięcy teraźniejszości, która będzie wpływała na przyszłość młodego pokolenia – mówiła podczas inauguracji Marta Cienkowska, podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Solidarność i międzynarodowa współpraca. Polska scena kulturalna bezpieczną przestrzenią dla artystek i artystów z całej Europy

Polska Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej 2025 to wyjątkowa okazja, by podkreślić znaczenie kultury jako jednego z najważniejszych narzędzi  w budowaniu międzynarodowych relacji. Pozycja państwa opiera się nie tylko na działaniach politycznych, sile gospodarczej czy umiejętnościach negocjacyjnych, ale także na kulturze, która stanowi fundament tzw. soft power, czyli miękkiej siły państwa. Nazywam to „narodową charyzmą”. Przemyślana polityka kulturalna ugruntowuje pozycję kraju jako lidera na arenie międzynarodowej i sprzyja zawieraniu sojuszy – podkreśla Olga Wysocka, dyrektorka Instytutu Adama Mickiewicza, który odpowiada za przygotowanie zagranicznego programu kulturalnego.

To, co wyróżnia program kulturalny polskiej Prezydencji, to nie tylko obecność w nim twórców i twórczyń innych narodowości, lecz także zasięg – poza państwami członkowskimi – działania obejmą kraje kandydujące do Unii Europejskiej: Serbię, Gruzję, Macedonię Północną i Mołdawię. Program powstał przy zaangażowaniu zarówno partnerów z Polski jak i zagranicy oraz wsparciu Instytutów Polskich i lokalnych instytucji.

W naszym programie pojawią się nie tylko artyści i artystki, którzy urodzili się w naszym kraju, lecz także ci, którzy z różnych przyczyn musieli opuścić swój dom i tworzą dzisiaj w Polsce. To pokazuje, jak ważną rolę odgrywa dzisiaj nasz kraj na międzynarodowej scenie kulturalnej stwarzając osobom z krajów objętych wojną i prześladowaniami bezpieczną przestrzeń ekspresji twórczej. Przygotowywany przez Instytut program jest efektem współpracy środowiska artystycznego z całej Europy i ma zachęcać do dalszej twórczej wymiany ponad granicami – mówi Olga Brzezińska, wicedyrektorka Instytutu Adama Mickiewicza.

Inauguracja połączona była z otwarciem wystaw prezentujących polską sztukę, design i grafikę w budynkach Rady Unii Europejskiej oraz Parlamentu Europejskiego. Punktem kulminacyjnym dnia jest wieczorna gala, którą uświetni występ Marcin Wasilewski Trio.

“Underneath the Hard Ground, Soft Ground” installation by Alicja Biała, fot. Jakub Celej / IAM

To właśnie w budynkach Rady Unii Europejskiej oraz Parlamentu Europejskiego w Brukseli zapadają kluczowe decyzje o przyszłości państw członkowskich i ich obywateli. Na co dzień spotykają się tam europosłowie i europosłanki, przedstawiciele i przedstawicielki rządów, a także eksperci i ekspertki. Odwiedzają je także media, światowi liderzy i liderki oraz grupy obywatelskie. W najważniejszych przestrzeniach, gdzie odbywają się strategiczne spotkania przedstawicieli państw członkowskich, siedzibach Rady UE – budynkach Justus Lipsius i Europa, można teraz oglądać instalacje artystyczne Alicji Patanowskiej i Alicji Białej. Dodatkowo, przez pół roku w salach Rady prezentowane będą dzieła współczesnej polskiej sztuki, designu i grafiki.

Solidarność i troska o wspólne zasoby. Artystki młodego pokolenia, polska sztuka, design i grafika w najważniejszych przestrzeniach Rady UE

Kuratorowana przez Aleksandrę Kędziorek ekspozycja składa się z prac polskich twórców i twórczyń – w wielu przypadkach najmłodszej generacji, śmiało wkraczających na międzynarodową scenę artystyczną i projektową. Całość odbywa się pod hasłem „Regeneracja” i podkreśla potrzebę troski o wspólne zasoby, budowania odporności, solidarności (zarówno międzyludzkiej, jak i międzygatunkowej) oraz tworzenia poczucia bezpieczeństwa. Wystawy będą dostępne do zwiedzania od 14 stycznia do 30 czerwca 2025.

• Instalacja Alicji Patanowskiej We are the Weather (siedziba Rady UE, budynek Justus Lipsius, Bruksela)

Centralnym motywem instalacji jest woda – symboliczne źródło życia oraz metafora międzygatunkowej współzależności. Praca Alicji Patanowskiej, polskiej garncarki, artystki wizualnej i projektantki, składa się z trzech komplementarnych elementów, które tworzą narrację o konieczności współpracy i solidarności w obliczu globalnych wyzwań.

• Instalacja Alicji Białej Underneath the Hard Ground, Soft Ground (siedziba Rady UE, budynek Europa, Bruksela)

W forum budynku Europa Alicja Biała, polska artystka młodego pokolenia, prezentuje instalację wykorzystującą tradycyjną technikę miedziorytu – jedną z najstarszych metod graficznych polegającą na trawieniu rysunku w metalu – ukazaną w nowatorskim wydaniu.

• Prezentacja polskiej sztuki z kolekcji Parlamentu Unii Europejskiej i kolekcji polskich (Parlament Europejski, Bruksela)

W Parlamencie Europejskim zaprezentowane zostaną prace polskich artystów, tworzące przestrzeń sprzyjającą refleksji i zachwytowi nad bogactwem natury. Kuratorka wystawy, Aleksandra Kędziorek, wybrała dzieła z miejscowej kolekcji sztuki, wzbogacając je o obrazy wypożyczone z warszawskich galerii i od prywatnych kolekcjonerów.

• Prezentacja polskiego designu, grafiki i ilustracji w siedzibie Rady Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego (projekty wnętrz: Katarzyna Baumiller, budynki: Justus Lipsius, Europa, Parlament Europejski, Bruksela)

Wystawy polskiej sztuki uzupełni specjalnie zaprojektowana przez Katarzynę Baumiller przestrzeń wypoczynku i cichej pracy, wykorzystująca najciekawsze projekty współczesnych polskich designerów.

Sztuka, która motywuje do działania. Wystawa „Kobiety na Wybory”

Od 13 do 17 stycznia 2025 w budynku Parlamentu Europejskiego prezentowana będzie wystawa „Kobiety na Wybory”, przygotowana przez kuratorki Olgę Adamkiewicz i Sylwię Chrabałowską z Fundacji Moc Kobiet. Kolekcja plakatów powstała w ramach ogólnopolskiej apolitycznej akcji profrekwencyjnej przed wyborami parlamentarnymi w Polsce w 2023 roku. Artystki biorące w niej udział, swoją sztuką wsparły ideę aktywnego uczestnictwa w procesach demokratycznych, udowadniając, że język sztuki potrafi skutecznie przekraczać bariery komunikacyjne i motywować do działania.

“We Are the Weather” installation by Alicja Patanowska, fot. Jakub Celej / IAM

Polski program kulturalny w sercu Unii Europejskiej. Co wydarzy się w Brukseli?

Program, organizowany przez Instytut Adama Mickiewicza pod hasłem „Culture Sparks Unity”, ma na celu promowanie idei solidarności i międzynarodowej współpracy.  Prezentuje najciekawsze zjawiska współczesnej polskiej sceny artystycznej, na pierwszym planie stawiając nowe pokolenie. Oficjalna inauguracja odbyła się w Brukseli i to tam w ciągu najbliższych sześciu miesięcy zaplanowano najwięcej wydarzeń zagranicznego programu kulturalnego.

• 23 stycznia – 23 lutego 2025: Post Tourism – wystawa Ady Zielińskiej w galerii La Nombreuse (Photo Brussels Festival, Bruksela) w ramach cyklu Fotografia – więcej niż rzeczywistość. Sztuka obrazowania
• 5 lutego 2025: Spotkanie autorskie Olgi Tokarczuk (Henry Le Boeuf Hall w Centrum Sztuk Pięknych Bozar, Bruksela)
• 14–15 lutego 2025: Unsound Festival (Terarken Hall w Centrum Sztuk Pięknych Bozar, klub Reset, Bruksela)
• 21–22 lutego 2025: Spektakl Agaty Siniarkiej „Null&Void” (Centrum sztuki Beursschouwburg, Bruksela)
• 5 marca 2025: Solidarity on Screen: The Polish Presidency Film Review, NEW VOICES: Damian Kocur (kino w Centrum Sztuk Pięknych Bozar, Bruksela)  
• 14 marca – 29 czerwca 2025: (PROGRAM TOWARZYSZĄCY) Wystawa Familiar Strangers, kuratorka: Joanna Warsza (Centrum Sztuk Pięknych Bozar, Bruksela)
• 25 marca 2025: Stabat Mater w wykonaniu NOSPR i chóru NFM pod batutą Marin Alsop (Henry Le Boeuf Hall w CentrumSztuk Pięknych Bozar, Bruksela)
• 26–30 marca 2025: Solidarity on Screen: The Polish Presidency Film Review, CLOSE-UP: Małgorzata Szumowska & Michał Englert (kino w Centrum Sztuk Pięknych Bozar, Bruksela)
• 9 maja – 30 czerwca 2025: Prezentacja pracy Małgorzaty Mirgi-Tas (Królewskie Muzeum Sztuki i Historii, Bruksela)
• 18 czerwca 2025: Koncert Tomasz Stańko Experience (Studio 4, Flagey, Bruksela)
• 24 czerwca 2025: Gala zamykająca zagraniczny program kulturalny polskiej Prezydencji w Radzie UE – koncert wybitnego kontratenora Jakuba Józefa Orlińskiego, w ramach którego odbędzie się prawykonanie kompozycji Unity, stworzonej przez Aleksandra Dębicza z okazji polskiej Prezydencji w Radzie UE z udziałem uznanych polskich instrumentalistów (Studio 4, Flagey, Bruksela).

Partnerem wydarzeń realizowanych w stolicy Belgii jest Instytut Polski w Brukseli. Szczegółowe informacje na temat całości zagranicznego programu kulturalnego polskiej Prezydencji można znaleźć na stronie prowadzonej przez Instytut Adama Mickiewicza: https://poland2025eu.culture.pl/.